TELAAH KRITIS TERHADAP PERIODISASI KODIFIKASI MUḤAMMAD ḤUSAYN AL-DHAHABĪ DALAM AL-TAFSĪR WA AL-MUFASSIRŪN
DOI:
https://doi.org/10.47454/itqan.v1i1.12Abstract
Tulisan ini mencoba menelaah secara kritis sejarah perkembangan tafsir pada era kodifikasi hasil periodisasi Muḥammad Ḥusayn al-DhahabÄ« dalam karya monumentalnya, al-TafsÄ«r wa al-MufassirÅ«n. Al-DhahabÄ« mengklasifikasi periode kodifikasi tafsir menjadi lima tahap (al-khaá¹wah). Menurutnya, kompilasi dan kodifikasi tafsir yang mencakup ayat per-ayat, surat per-surat, dan disusun secara mandiri tidak menumpang dalam bagian bab-bab hadis, juga sistematis sesuai urutan mushaf demikian itu baru dilakukan pada era tÄbi’ tÄbi’i al-tabi’īn, seperti Ibnu MÄjah (w. 273 H), al-ṬabarÄ« (w. 310 H), dan ulama setelahnya. Tujuan tulisan ini adalah untuk menguji akurasi periodisasi al-DhahabÄ« tersebut. Sehingga memakai analisis verikatif-kualitatif yang meliputi verifikasi autentisitas atau keaslian sumber, dan kredibilitas. Ditambah keterangan dari kitab-kitab tÄrÄ«kh, tarÄjim, á¹abaqÄt, yang banyak mengeksplorasi sejarah masa lalu, menuntut tulisan ini mengkritisi periodisasi yang dipetakan oleh al-DhahabÄ«.Â
Downloads
References
Al-Qur`Än al-KarÄ«m.
AbÅ« Shuhbah, Muḥammad Muḥammad. Al-Madkhal li DirÄsah al-Qur`Än al-KarÄ«m. Kairo: Maktabah al-Sunnah, 2003 M/1423 H.
__________¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬_. Al-IsrÄ`Ä«liyyÄt wa al-Mawá¸Å«â€™Ät fÄ« Kutub al-TafsÄ«r. Kairo: Maktabah al-Sunnah, t.th.
Ali, Muhdlor, Atabik dan A. Zuhdi. Kamus Kontemporer Arab-Indonesia. Yogyakarta: Multi Karya Grafika, 2005.
Al-Nadwah al-‘Ālamiyyah li al-ShabÄb al-IslÄmÄ«. Al-Mawsū’ah al-Muyassarah fÄ« al-AdyÄn wa al-MadhÄhib wa al-AḥzÄb al-Mu’Äá¹£irah. RiyÄá¸: DÄr al-Nadwah al-‘Ālamiyyah, 1420 H.
AmÄ«n, Aḥmad. Fajr al-IslÄm. Beirut: DÄr al-Kutub, 2004.
Aná¹£ÄrÄ« (al), AbÅ« al-Faá¸l Muḥammad bin Makram Ibnu Manẓūr. LisÄn al-‘Arab. Beirut: DÄr á¹¢Ädir, 1414 H.
Aridl (al), Ali Ḥasan. Sejarah dan Metodologi Tafsir. Jakarta: Rajawali Press, 1992.
‘AsqalÄnÄ« (al), AbÅ« al-Faá¸l Aḥmad bin ‘AlÄ« Ibn Ḥajar. TahdhÄ«b al-TahdhÄ«b. India: Maá¹ba’ah DÄ`irah al-Ma’Ärif al-NiẓÄmiyyah, 1326 H.
___________. LisÄn al-MÄ«zÄn. Beirut: Mu`assasah al-A’lamÄ« li al-Maá¹bū’Ät, 1390 H/1971 M.
___________. Al-‘UjÄb fÄ« BayÄn al-AsbÄb. RiyÄá¸: DÄr Ibn al-JawzÄ«, t.th.
A’ẓamÄ« (al), Muḥammad Muá¹£á¹afÄ. Hadis Nabi dan Sejarah Kodifikasinya. trj. Ali Musthafa Ya’qub dari DirÄsat fÄ« al-ḤadÄ«th al-NabawÄ« wa TÄrÄ«kh TadwÄ«nih. Bandung: Pustaka Firdaus, 2009.
BÄbÄnÄ« (al), IsmÄ’īl bin Muḥammad AmÄ«n. Hadiyyah al-‘ĀrifÄ«n AsmÄ` al-Mu`allifÄ«n wa Ä€thÄr al-Muá¹£annifÄ«n. Beirut: DÄr IḥyÄ` al-TurÄth al-‘ArabÄ«, 1951.
BaghdÄdÄ« (al), AbÅ« al-Farj Muḥammad bin IsḥÄq Ibn al-NadÄ«m. Al-Fihrisat. Beirut: DÄr al-Ma’rifah, 1997.
BaghdÄdÄ« (al), AbÅ« ‘AbdillÄh Muḥammad bin Sa’d. Al-ṬabaqÄt al-KubrÄ. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1990.
BaghdÄdÄ« (al), AbÅ« Bakr Aḥmad bin ‘AlÄ« al-Khaá¹Ä«b. TÄrÄ«kh BaghdÄd. Beirut: DÄr al-Gharb al-IslÄmÄ«, 2002.
BukhÄrÄ« (al), AbÅ« ‘AbdillÄh Muḥammad bin IsmÄ’īl. á¹¢aḥīḥ al-BukhÄrÄ«. t.tp.: DÄr Ṭawq al-NajÄḥ, 1422 H.
DhahabÄ« (al), Shams al-DÄ«n AbÅ« ‘AbdillÄh Muḥammad bin Aḥmad. TÄrÄ«kh al-IslÄm wa WafayÄt al-MashÄhÄ«r wa al-A’lÄm. Beirut: DÄr al-Gharb al-IslÄmÄ«, 2003.
___________. Siyar A’lÄm al-NubalÄ`. Kairo: DÄr al-ḤadÄ«th, 1427 H/2006 M.
___________. Al-KÄshif fÄ« Ma’rifah Man LahÅ« RiwÄyah fÄ« al-Kutub al-Sittah. ed. Muḥammad ‘AwÄmah al-Khaá¹Ä«b. cet. 1. Jiddah: DÄr al-Qiblah li al-ThaqÄfah al-IslÄmiyyah, 1413 H/1992 M.
Dhahabī (al), Muḥammad Ḥusayn. Al-Tafsīr wa al-Mufassirūn. Kairo: Maktabah Wahbah, 2000.
Djuacni, M. Napis. Kamus Kontemporer Arab-Indonesia. Jakarta: Teraju, 2006.
DÄwÅ«dÄ« (al), Muḥammad bin ‘AlÄ« bin Aḥmad. ṬabaqÄt al-MufassirÄ«n. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, t.th.
FarmawÄ« (al), ‘Abd al-Ḥayy. Al-BidÄyah fÄ« TafsÄ«r al-Mawá¸Å«â€™Ä«. Kairo: Maktabah JumhÅ«riyyah, 1977.
FasawÄ« (al), AbÅ« YÅ«suf Ya’qÅ«b bin SufyÄn. Al-Ma’rifah wa al-TÄrÄ«kh. ed. Akram ḌiyÄ` al-‘UmarÄ«. cet. 2. Beirut: Mu`assasah al-RisÄlah, 1401 H/1981 M.
FÄsÄ« (al), Muḥammad bin al-Ḥasan al-Tha’ÄlabÄ«. Al-Fikr al-SÄmÄ« fÄ« TÄrÄ«kh al-Fiqh al-IslÄmÄ«. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1995 M/1416 H.
GhÄzÄ« (al), Shams al-DÄ«n AbÅ« al-Ma’ÄlÄ« Muḥammad. DÄ«wÄn al-IslÄm. ed. Sayyid KasrawÄ« Ḥasan. cet. 1. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1411 H/1990 M.
HanẓalÄ« (al), AbÅ« Muḥammad ‘Abd al-Raḥman bin Muḥammad Ibnu AbÄ« ḤÄtim. Al-Jarḥ wa al-Ta’dÄ«l. cet. 1. Beirut: DÄr IḥyÄ` al-TurÄth al-‘ArabÄ«, 1271 H/1952 M.
Harb, Ali. Nalar Kritis Islam Kontemporer. Yogyakarta: IRCiSoD Diva Press, 2012.
ḤarrÄnÄ« (al), Aḥmad bin ‘Abd al-ḤalÄ«m bin Taymiyah. Muqaddimah fÄ« Uṣūl al-TafsÄ«r. Beirut: DÄr Maktabah al-ḤayÄh, 1980 M/1490 H.
https://abusyahmin.blogspot.co.id/2012/11/al-tafsir-wa-mufassirun.html.
https://AḥmadbinḤanbal.wordpress.com/2012/03/21/dr-Muḥammad-husain-az-zahabi-peranannya-dalam-pengembangan-studi-metode-tafsir/.
https://AḥmadbinḤanbal.wordpress.com/2013/11/01/Muḥammad-husain-az-zahabi-seorang-referensi-peneliti-bidang-tafsir/.
https://waduwaro.blogspot.co.id/2012/12/studi-kitab-at-tafsir-wal-mufassirun_22.html.
https://ar.wikipedia.org/wiki/Ù…ØÙ…د_ØØ³ÙŠÙ†_الذهبي
Ibnu al-JawzÄ«, JamÄl al-DÄ«n AbÅ« al-Farj ‘Abd al-RaḥmÄn. Talqīḥ FuhÅ«m Ahl al-Athar fÄ« ‘UyÅ«n al-TÄrÄ«kh wa al-Siyar. Beirut: Shirkah DÄr al-ArqÄm bin AbÄ« al-ArqÄm, 1997.
Ibnu al-JazarÄ«, AbÅ« al-Khayr Muḥammad bin Muḥammad. GhÄyah al-NihÄyah fÄ« ṬabaqÄt al-QurrÄ`. t.tp.: Maktabah Ibn al-Taymiyah, 1351 H.
Ibnu al-Khaá¹Ä«b. Al-FurqÄn. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, t.th.
Ibnu MÄkÅ«lÄ, AbÅ« Naá¹£r ‘AlÄ«. Al-IkmÄl fÄ« Raf’ al-IrtiyÄb ‘an al-Mu`talif wa al-Mukhtalif fÄ« al-AsmÄ` wa al-KunÄ wa al-AnsÄb. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1990.
Ibnu Mulqin, SirÄj al-DÄ«n AbÅ« Ḥafs ‘Umar bin ‘AlÄ«. ṬabaqÄt al-AwliyÄ`. Kairo: Maktabah al-KhanjÄ«, 1415 H/1994 M.
IshbÄ«lÄ« (al), AbÅ« Bakr Muḥammad bin Khayr al-UmawÄ«. Fihrisah Ibn Khayr al-IshbÄ«lÄ«. cet. 1. ed. Muḥammad Fu`Äd Manṣūr. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1419 H/1998 M.
JurjÄnÄ« (al), AbÅ« Aḥmad bin ‘AdÄ«. Al-KÄmil fÄ« Ḍu’afÄ` al-RijÄl. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1997 M/1418 H.
KhallÄf, ‘Abd al-WahhÄb. ‘Ilm Uṣūl al-Fiqh wa KhalÄá¹£ah TÄrÄ«kh al-Tashrī’. Kairo: Maá¹ba’ah al-MadanÄ«, t.th.
KhalÄ«fah, Muá¹£á¹afÄ bin ‘AbdullÄh ḤÄjÄ«. Kashf al-ẒunÅ«n ‘an AsÄmÄ« al-Kutub wa al-FunÅ«n. BaghdÄd: Maktabah al-MuthannÄ, 1941 M.
Khaá¹Ä«b (al), Muḥammad al-‘AjjÄj bin Muḥammad. Al-Sunnah qabl al-TadwÄ«n. Beirut: DÄr al-‘Ilm li al-MalÄyÄ«n, 1993 M/1414 H.
Khaythamah, AbÅ« Bakr Aḥmad bin AbÄ«. Al-TÄrÄ«kh al-KabÄ«r. Kairo: Al-FÄrÅ«q al-ḤadÄ«thah, 2006.
Kuntowijoyo. Pengantar Ilmu Sejarah. Yogyakarta: Tiara Wacana, 2013.
MakkÄ« (al), MujÄhid bin Jabr. TafsÄ«r al-ImÄm MujÄhid bin Jabr. ed. Muḥammad ‘Abd al-SalÄm AbÅ« al-Nayl. Kairo: DÄr al-Fikr al-IslÄmÄ« al-ḤadÄ«thah, 1989.
MizzÄ«, AbÅ« al-ḤajjÄj YÅ«suf bin ‘Abd al-RaḥmÄn. TahdhÄ«b al-KamÄl fÄ« AsmÄ` al-RijÄl. Beirut: Mu`assasah al-RisÄlah, 1980.
NamirÄ« (al), AbÅ« ‘Umar YÅ«suf bin ‘AbdullÄh. JÄmi’ BayÄn al-‘Ilm wa Faá¸lih. RiyÄá¸: DÄr Ibn al-JawzÄ«, 1994.
Qaá¹á¹Än (al), MannÄ’ bin KhalÄ«l. MabÄḥith fÄ« ‘UlÅ«m al-Qur`Än. t.tp.: Maktabah al-Ma’Ärif, 2000 M/1421 H.
QazwÄ«nÄ« (al), AbÅ« Ya’lÄ KhalÄ«l bin ‘AbdullÄh. Al-IrshÄd fÄ« Ma’rifah ‘UlamÄ` al-ḤadÄ«th. RiyÄá¸: Maktabah al-Rushd, 1409 H.
Qubayṣī, Muḥammad. TadwÄ«n al-Qur`Än al-KarÄ«m. Beirut: DÄr al-Ä€fÄq al-JadÄ«dah, 1992 M/1412 H.
Rahtikawati, Rusmana, Yayan dan Dadan. Metodologi Tafsir al-Qur`an; Strukturalisme, Semantik, Semiotik, & Hermeneutik. Bandung: Pustaka setia, 2013.
RÅ«mÄ« (al), Fahd ‘Abd al-RaḥmÄn bin SulaymÄn. Buḥūts fÄ« Uṣūl al-TafsÄ«r wa ManÄhijuh. t.tp.: Maktabah al-Tawbah, 1998 M/1419 H.
á¹¢ÄbÅ«nÄ« (al), Muḥammad ‘AlÄ«. Al-TibyÄn fÄ« ‘UlÅ«m al-Qur`Än. Jakarta: DÄr al-Kutub al-IslÄmiyyah, 2013 M/1434 H.
á¹¢Äliḥ (al), á¹¢ubḥī. MabÄḥith fÄ« ‘UlÅ«m al-Qur`Än. t.tp.: DÄr li al-‘AlÄyÄ«n, 2000.
Saifuddin. Arus Tradisi Tadwin Hadis dan Historiografi Islam. Yogyakarta: Pustaka Pelajar, 2011.
ShaybÄnÄ« (al), AbÅ« ‘AbdillÄh Aḥmad bin Muḥammad bin Ḥanbal. Al-‘Ilal wa Ma’rifah al-RijÄl. RiyÄá¸: DÄr al-KhÄnÄ«, 2011.
SuyÅ«á¹Ä« (al), ‘Abd al-RaḥmÄn bin AbÄ« Bakr JalÄl al-DÄ«n. Al-ItqÄn fÄ« ‘UlÅ«m al-Qur`Än. Kairo: Al-Hay`ah al-Miá¹£riyyah li al-KitÄb al-‘Ammah, 1974 M/1394 H.
ṬabarÄ« (al), AbÅ« Ja’far Muḥammad bin JarÄ«r. JÄmi’ al-BayÄn fÄ« Ta`wÄ«l Ä€yi al-Qur`Än. Kairo: Mu`assasah al-RisÄlah, 2000.
___________. t.tp.: DÄr al-RisÄlah, 2000.
TamÄ«mÄ« (al), AbÅ« ḤÄtim Muḥammad bin ḤibbÄn. Al-ThiqÄt. cet. 1. India: DÄ`irah al-Ma’Ärif al-‘UthmÄniyyah, 1393 H/1973 M.
___________. MashÄhÄ«r ‘UlamÄ` al-Amá¹£Är wa A’lÄm FuqahÄ` al-Aqá¹Är. t.tp.: DÄr al-WafÄ`, 1991.
TarhÄ«nÄ«, Muḥammad Aḥmad. Al-Mu`arrikhÅ«n wa al-TÄrÄ«kh ‘ind al-‘Arab. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1991 M/1414 H.
ThawrÄ« (al), SufyÄn bin Sa’īd. TafsÄ«r SufyÄn al-ThawrÄ«. ed. ImtiyÄz ‘AlÄ« ‘ArshÄ«. Beirut: DÄr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1983 M/1403 H.
Ya’mirÄ« (al), IbrÄhÄ«m bin ‘AlÄ« bin Muḥammad Ibnu Farḥūn. Al-DÄ«bÄj al-Madhhab fÄ« Ma’rifah A’yÄn ‘UlamÄ` al-Madhhab. Kairo: DÄr al-TurÄth li al-Tab’ wa al-Nashr, t.th.
YÅ«suf, Muḥammad Khayr bin Ramaá¸Än bin IsmÄ’īl. Takmilah Mu’jam al-Mu`allifÄ«n. Beirut: DÄr Ibn Ḥazm, 1997.
ZabÄ«dÄ« (al), Muḥammad Murtaá¸Ä. TÄj al-‘ArÅ«s min JawÄhir al-QÄmÅ«s. t.tp.: DÄr al-HidÄyah, t.th.
ZahrÄnÄ« (al), AbÅ« YÄsir Muḥammad bin Maá¹ar. TadwÄ«n al-Sunnah al-Nabawiyyah; Nash’atuh wa Taá¹awwuruh. RiyÄá¸: DÄr al-Hijrah, 1996.
ZurqÄnÄ« (al), Muḥammad ‘Abd al-‘Aẓīm. ManÄhil al-‘IrfÄn fÄ« ‘UlÅ«m al-Qur`Än. Beirut: ‘ῙsÄ al-BÄbÄ« al-ḤalabÄ«, t.th.
Published
How to Cite
Issue
Section
Copyright (c) 2016 Muhammad Fithri Umam

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.